خلاقیت چیست؟

خلاقیت چیست؟

   واقعیت این است که تاکنون روان شناسان و محققان برداشت‌های متفاوت از این واژه داشته و تعریف‌های متنوعی ارائه کرده اند که وجود چنین اختلاف نظری، ناشی از ماهیت پیچیده آن است.اما علیرغم این پیچیدگی که بیانگر پیچیده بودن ابعاد وجودی انسان است ،تعاریف متنوعی از اندیشمندان را به حضورتان ارائه می نمائیم .واما فراموش نکنیم که خلاقیت دو خصیصه ومشخصه مهم دارد :

۱-     نو بودن

۲-    متناسب وارزشمند بودن

خلاقیت کلمه ای عربی است که ریشه آن از (خلق)،به معنی آفریدن است. در لغت نامه دهخدا خلاقیت به معنای آفرینندگی،نوآوری و بداعت آمده و خلاق را کسی که دارای عقاید نوباشد معرفی نموده (دهخدا،)و در انگلیسی خلقcreat) )یعنی هستی بخشیدن به چیزی است که قبلا وجود نداشته است .

تورنس(۱۹۶۲) خلاقیت را به عنوان نوعی مس‍اله گشایی مد نظر قرار داده است به نظر وی تفکرخلاق منحصراً عبارت است از فرایند حس کردن مسائل و یا کاستی‌های موجود در اطلاعات، فرضیه سازی درباره حل مسائل و رفع کاستی‌ها ، ارزیابی و آزمون فرضیه ها ، بازنگری و بازآزمایی آنها و سر انجام انتقال نتایج به دیگران. مد نیک(۱۹۶۳)

تفکرخلاق عبارت است از: شکل دادن به تداعی‌ها به صورت ترکیبات تازه و مفید که پاسخگوی الزامات خاص باشد. گلاور(۱۹۷۶) خلاقیت یعنی عمل نو آوری و ارزشمند. استر‌نبرگ(۱۹۷۷) عملکرد خلاقانه از تعامل سه جزء هوش که شامل جزء شناختی- اجرایی ، جزء عملکردی و جزء فراگیر ـ دانش به وجود می آید.

واریز برگ(۱۹۹۳) معتقد است خلاقیت همان افکار است که ما هر روز از آن استفاده می‌کنیم. گانیه(۱۹۹۷) یک کشف علمی بزرگ یا یک اثر هنری که مطمئنا از فعالیت حل مسئله سرچشمه می‌گیرد. خلاقیت بر مقداری زیادی دانش قبلا آموخته شده متکی است. چه این نوع از دا نش عمومی باشد چه از نوع دانش خصوصی. سام خانیان‌(۱۳۸۴) تفکر خلاق نوعی از تفکر است که در آن ذهن به طور عمیق به یک مسئله درگیر می‌شود و به تجسم و واضح پردازی می‌پردازد و به منظور تنظیم کردن نتیجه تفکر یا دریافت مفاهیم جدید مبادرت به جرح و تعدیل آن می کند.

شعاری نژاد(۱۳۸۶) تفکر خلاق، استعداد و توا نائی شناخت روابط تازه و فهم در افکار و پدیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های موجود،   توانایی دریافت روابط جدید، روشهای تازه، راه‌حل‌های تازه یا حتی مسائل جدید می‌باشد. با مطاله تعاریف خلاقیت متوجه می‌شویم که هر اندیشمند از نظرگاهی مخصوص به خلاقیت پرداخته است در حالی که برای شناخت دقیق از این موضوع لازم است نگرشی جامع داشت. به این منظور در دهه‌های اخیر برخی پژوهشگران خلاقیت از جمله آمابیل(۱۹۹۰ ) واسترنبرگ و لوبارت (۱۹۹۹ ) دیدگاهی مبتنی بر رویکرد چند وجهی ارائه کرده‌اند. آمابیل خلاقیت را شامل انگیزه، تکلیف، توانایی و دانش مربوط به حیطه خاص و مهارت‌های مربوط به خلاقیت می‌داند. استنبرگ و لوبارت نیز خلاقیت را شامل شش منبع مشخص و مربوط به هم شامل توانایی ذهنی، دانش، شیوه‌های تفکر، شخصیت و محیط می‌داند. این رویکرد می‌تواند با وحدت بخشیدن به نظریه‌های مختلف و استفاده از یافته‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و مدیریت ما را به نظریه‌های واقع بینانه در پژوهش های مربوط به خلاقیت رهنمون کنند.

برای واژه خلاقیت به عنوان معادل واژه Creativity توسط صاحب نظران از جنبه های مختلف تعاریف متعددی ارائه شده است که در اینجا مهم ترین آنها بیان می شوند :

۱-۳-۱- تونی پروکتور (۱۹۹۹) به نقل از ورتهامیر (۱۹۴۵ و ۱۹۵۹) بیان می دارد خلاقیت عبارت از توانائی نگاه جدید و متفاوت به یک موضوع و به عبارتی فرایند شکستن و دوباره ساختن دانش خود درباره یک موضوع و به دست آوردن بینش جدید نسبت به ماهیت آن .

۱-۳-۲- پروکتور(۱۹۹۹) همچنین به نقل از کلی و راجرز (۱۹۵۴) بیان می دارد خلاقیت پدیده ای است که هنگامی روی می دهد که فرد افکار خود را در جهت فهم متفاوت و بهتر از یک موضوع یا موقعیت سازماندهی می نماید .

۱-۳-۳-پروکتور(۱۹۹۹) همچنین به نقل از تورنس (۱۹۶۵) بیان می دارد خلاقیت عبارت از فرایند حساس شدن به مسائل ، نواقص ، شکاف های دانش ، عناصر مفقوده ، ناهماهنگی ها و مواردی از این قبیل و شناسائی دشواری ها ، جستجوی راه حل ها ، حدس زدن ها یا منظم کردن فرضیه ها درباره نواقص ، آزمودن و دوباره آزمودن و سرانجام به هم مرتبط کردن نتایج .

-پروکتور(۱۹۹۹) همچنین به نقل از تودور ریکاردز (۱۹۸۸) بیان می دارد خلاقیت عبارت از فرایند کشف شخصی به طور نسبی ناهوشیار و هدایت کننده به سوی بینش های جدید و مناسب .

-ریکاردز (۱۹۹۷) می نویسد خلاقیت عبارت از خارج شدن از قالب های ذهنی است. وی همچنین بیان می دارد خلاقیت عبارت از کشف چیزهای جدید و معنی دار می باشد .

-پروکتور(۱۹۹۹) به نقل از واینمن (۱۹۹۱) بیان می دارد خلاقیت عبارت از توانائی خارج شدن از جهان مرسوم و رد شدن از تله تکرار و دوباره مرتب کردن طبقه ها می باشد .

-پروکتور(۱۹۹۹) همچنین به نقل از گیلیام(۱۹۹۳) بیان می دارد خلاقیت عبارت از فرایند کشف آنچه تا به حال در نظر گرفته نشده و عمل ایجاد ارتباطات جدید .

-ترزا آمابیلی (۱۹۹۶) بیان می دارد خلاقیت عبارت از تولید ایده های جدید و مفید در همه زمینه ها می باشد .

-گیلفورد (۱۹۵۴) خلاقیت را عبارت از تفکر واگرا (در برابر تفکر همگرا) می داند .

-ادوارد دبونو (۱۹۶۸) خلاقیت را عبارت از تفکر جانبی  (یا افقی) (در برابر تفکر عمودی) می داند .

-برخی صاحب نظران ، خلاقیت را مترادف حل مسئله دانسته و عده ای دیگر آن را ابزار حل مسئله می دانند .(گلستانه هاشمی)

         صمد آقایی (۱۳۷۷)معتقد است :خلاقیت به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمامی ابعاد زندگی او مطرح است و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهش در فکر و اندیشه انسان به طوری که حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی به طرق جدید باشد.خلاقیت همچون عدالت،دموکراسی و آزادی،برای افراد مختلف،معانی مختلفی دارد.اما یک عامل مشترک در تمام خلاقیتها این است که خلاقیت همیشه عبارت است از: پرداختن به عوامل جدیدی که عامل خلاقیت در آنها بوده و به عنوان مجموعه میراث فرهنگی عمل می کنند: ولی آنچه تازه است ترکیب این عوامل در الگویی جدید است(آقایی،۱۳۷۷:۱۶)

    گیلفورد خلاقیت را مجموعه ای از توانایی ها وخصیصه هایی می داند که موجب تفکر خلاق می شود(سامخانیان،۱۳۸۶: ۲) و عابدی خلاقیت را به معنای ایمان به تحقق آرزوها به اضافه تلاش می داند .این خلاقیت است که زندگی را از یکنواختی رهانیده و خواستنی می کند و منشأتحول و مولود انسان بودن است(عابدی،۱۳۸۳: ۷) جهان امروز چنان رشد و پیشرفتی دارد که اگر ما کاری را انجام ندهیم دیگران آن را انجام می دهندو جهت حرکت در این مسیر رشد باید بتوانیم همپای دیگران حرکت کنیم و این امر نیازمند تفکر خلاق می باشد تا با توجه به خصوصیات و ویژگی های که برای خلاقیت ذکر شد بتوانیم ذهن و فکر خود را به کار اندازیم و به تفکری خلاق برسیم.

     بر اساس تعریف روانشناسان از خلاقیت می توان رابطه مستقیمی بین قوه تخیل و یا تصویر سازی ذهنی وضع نمود. روانشناسان خلاقیت را با آفرینندگی برابر دانسته اند و بعضی از آنان همچون رابرت گانیه آفرینندگی یا خلاقیت را نوعی حل مسئله می دانند (سیف،۱۳۸۰: ۵۹۱) از دیدگاه سازمانی یعنی ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود و ارتقاء کمیت یا کیفیت فعالیتهای سازمان تعریف شده

مفهوم شناسی خلاقیت CREATIVITY

خلاقیت: نگاه نو، روش نو

خلاقیت: تولید ایده های نو را گویند

خلاقیت: فرایند کشف مفاهیم جدید

خلاقیت: یعنی رهایی از عادت های ذهنی

خلاقیت: یافتن راههای جدید برای حل مسائل

خلاقیت: توانایی تفکر+ کشتن ویروس های ذهنی

خلاقیت: توانایی ارائه راه حل جدید برای حل مسائل

خلاقیت: توانایی تجسم ، پیش بینی و ارائه ایده های نو

خلاقیت: یعنی نگاهی متفاوت به پدیده هایی که مردم نیز نگاه می کنند.

خلاقیت: یعنی توانایی پرورش یا به وجود آوردن یک انگاره یا اندیشه جدید

خلاقیت: بکار گیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است

خلاقیت: عمیق تر نگاه کردن و خارج شدن از پشت درهای بسته است.(تورنس)

خلاقیت: عبارت است از هر نوع روند تفکری که مسئله ای را بطور مفید و بدیع حل کند.

خلاقیت: خلق چیزی که وجود ندارد، یا اگر دارد باید مورد بازنگری و تغییر یا اصلاح قرار گیرد

خلاقیت: شکستن کلیشه ها، توانائی تغییر در چارچوب طرح و یک راه جدید برای رسیدن به ایده‌ها است.

خلاقیت: توانایی دیدن و آگاه شدن و پاسخ دادن است

خلاقیت: عبارت است از کنش دانش، تخیل و ارزیابی

خلاقیت: توانایی ایجاد ایده های جدید دارای ارزش برای مشتری.

خلاقیت: توانایی حل مسایلی است که فرد قبلا حل آنها را نیاموخته است.

خلاقیت: عبارت است از فرایند یافتن راه‌های جدید برای انجام دادن بهتر کارها

خلاقیت:یعنی نگاهی متفاوت به پدیده هایی که سایر مردم نیز آنها را می نگرند.

خلاقیت: یعنی تلاش برای ایجاد یک تغییر هدفدار در توان اجتماعی یا اقتصادی سازمان

خلاقیت: عبارت است از طی کردن راهی تازه یا پیمودن یک راه طی شده قبلی به روشی نوین

محمد خزایی مدیر کانون  تفکر خلاق کرمانشاه  ( در شرف تاسیس )     http://fekrekhalagh.com