تفکر خلاق چیست چگونه میشود آن را توسعه داد ؟
عالی ترین کار کرد پیچیده ترین وعظیم ترین دستگاه خلقت تفکر است ،که
تفکر خلاق بخشی از آن است ودر عصر حاضر که واقعا” تفکر منطقی نمی تواند
پاسخگو نیاز های در حال تغییر وتحول ودر عین حال پیچیده را بدهد،لذا
فکرخلاق ابزار پیشران ورقابتی برای زندگی در عصر حاضر می باشد .
یکی از روشهای تفکر،تفکر خلاقاست؛یعنی تفکری که علیرغم غیرعادی
بودنراهحلهایآن،به نتایج پذیرفتنی منجر میشود.(گلاور و برونینگ ،۱۹۹۰)
تفکر خلاقانهدرنتیجه فرایندهای استثنایی تفکر بروز می یابد.جهش های
ناگهانیادراک خودانگیخته در تفکر خلاق نقش بسیار مهمی دارد.آثار خلاق
باآنچهدرگذشتهانجام شدهاست،آغاز می شود و به طرق منطقی و قابل فهم فراتر
از گذشته پیش می رود .
خلاقیتاصیل بهطورکامل خود انگیختهاست و نبوغ واقعیاست.(اندروز ،
۲۰۰۷)ازنظر فلدمن و دیگران (۱۹۹۴) خلاقیت بالا عبارتاست از«پیشرفت قابل
ملاحظهوجدید چیزی که حوزههایی از تلاش با یک روش مهم را تغییر و تشکیل می
دهد.»هامر و برولین (۱۹۹۹) خلاقیت را رشد ظرفیت انسانی برای عقاید جدید و
محصولات نو می دانند.کرافت (۲۰۰۲) معتقد است در ادیان مسیحی و اسلام و
یهودی همگی به کلمه«وحی» یا«دریافت یک ایده»اشاره شدهاست؛عقیده ای که قدرت
بالاتری راایجاد می کند.از نظر مازلو (۱۹۸۷) خلاقیت به معنی خود شکوفایی
فرد می باشد،زمانیکهاو بهاستعدادهای خود عینیت می بخشد .
افراد خلاق قابلیت تمرکز در مسائل علمی و هنری را دارا می باشند که حساسیت
نبوغ آمیز گفته شده و ابتدا در مسأله یابی تجلی می نماید . خصوصیات یک فرد
خلاق از نظر برولین (۱۹۹۲) شامل موارد زیر می باشد :
انگیزه بالا،قدرت تحمل،کنجکاوی هوشمندانه،تعهد،استقلال در فکر و عمل،میل
بالا برای درک خود-حس قوی از خود،اتکاء به نفس بالا،ابراز وجود درونی و
بیرونی-جذب پیچیدگیها و ناشناخته شدن ها،حساسیت بالا، استعداد بالا برای
درگیری احساسی در تحقیقات خود .
انگیزش یکی از ابزار تفکر جانبی است و زمانی ایجاد می شود که مهارت «تحرک»
توسعه داده شود. تحرک یکی از عادتهای اصلی تفکر خلاق است. (دی بونو ،
۲۰۰۷)فرد خلاق وقت و امکانات خود را صرف یافتن مسائلی می کند که ثمر دهی و و
نتیجه لازم راداشته باشد.آنها نسبت به مسائل منتخب خود تعهد کامل دارند و
به جنبه های زیبایی شناختی کار توجه دارند .
این آثار در هر سطحی که باشند،از زمان شکل گیری اولیه اثر تا پایان
کار،مورد بازنگری قرار گرفته و اصلاحاتی در آن با توجه به تفکر انتقادی
واستدلال منطقی صورت می گیرد و عملکرد فرد در یک حیطه کاری مشخص به نحو
بهتری بروز پیدا می کند . در ایجاد تفکر خلاق فرصت های پیش آمده نیز بسیار
مهم می باشند.
حل خلاقانه مسألهدارای دو شاخص است : نوآوری و ارزش و اعتبار.از دیدگاه
شخصی، افراد استعداد خلاقیت یعنی عمل نوآورانه و ارزشمند را دارند.یکیاز
محکهای دشوارتر خلاقیت ، در چارچوب داوری اجتماعی است . در این سطح راه
حلهای فرد برای مسأله باید با نوآوری و ارزش برای جامعه توأم باشد تا کار
خلاق نامیده شود.آثار عالی ادبی و هنری و موسیقی بهعنوان آثار خلاقانه
برگزیده میشود.هر چند جامعه برای تعلیموتربیت کودکان، درس خلاقیت
نمیدهد؛چرا که در مدارس فقط«حقیقت» آموزش داده میشود نه«امکان» وجود
داشتن چیز دیگر.(دی بونو ،۲۰۰۷)
در موردخلاقیت کودکان اندروز (۲۰۰۷) پیشنهادهای جالبی ارائه می دهد
کهالبته کارهای بسیار ساده ای نیز می باشند . او معتقد است که از طریق
بازی با گیم ، کارت بازی ، کلمه بازی و قصه گویی که کودک در آن به ایفای
نقش پرداخته و از بیان و عمل خود استفاده نماید ، میتوان خلاقیت را در او
شکوفا ساخت . کافی است که به کودک اجازه داده شود که به تخیلات خود دامن
زده و از بیان موضوعات عجیب و غیر واقعی هراسی به دل راه ندهد.
راه کارهای ایجاد تفکر خلاق
خلاقیت می تواند بهعنوان توانایی هایی برای تشکیل ترکیب جدیدی از
اندیشه،جهت برآوردن نیاز تصور شود،در واقع تفکر خلاق منجر به نتایج خلاق می
شود؛بنابراین خلاقیت نیاز به میل و آمادگی زیاد،ارزشیابی درونی و تنظیم
دوباره اندیشههادارد.
افراد خلاق پس از آمادگی و تعمق قابل توجه و کوشش بسیار برای درک بصیرتهااز
طریق روش انتقادی و عقلانی ، خود را در یک نقطه برای مسائلی ازانشاواختراع
رها میسازندوامکان جریان آزاد بدون کنترل آگاهانه را به اندیشه خود می
دهند .
بهترین راهکار برای ارائه تفکر خلاق ، استفاده از گامهای منطقی دانشمندان
در برخورد با مسأله یا به عبارت دیگر استفاده از روش علمی میباشد.کرافت
(۲۰۰۰) راهکارهای ایجاد تفکر خلاق را اینگونه بیان می نماید:
۱- توجه به سئوالهای غریب ، غیرمعمول و عجیب افراد
۲- یافتن نکات مثبت در همه افکار حتی افکار منفی
۳- توجه به طور منظم به خلاقیت افراد
۴- انتظار خلاقیت از افراد و طلب کردن آن
۵- ارائهالگویی مشخص برای خلاقیت
تفکر خلاق در واقع روشی برای تفکر در جهت خلق آثار نو و بدیع میباشد.تمامی
اختراعات و اکتشافات صورت گرفته ناشی از فعالیت فکری عده قلیلی ازافراد
جامعه می باشد.در نظام تربیتی جدید هدف نه انباشتن اطلاعات و معلومات بلکه
پرورش متفکرانی است که بتوانند منطقی فکر کرده وعمل نمایند،حل مسأله کرده و
خود قادر به تصمیم گیری در امور زندگی باشند.این نوع تربیت نیازمند تغییر
اساسی در نحوه فکر کردنافراد می باشد که خوشبختانه امروزه دانشمندان ادعا
می کنند که تفکراز هر نوعی که باشد،آموختنی و قابل یادگیری می
باشد.مهمآناست که بتوان قبل از تغییر افکار به تغییر نگرش افراد اقدام
نمود؛در واقع تفکر و مهارتهای آن را در نظر انسانها بزرگ جلوه نمود و
ضرورت توجه به تفکر و آثار و پیامدهای آنرا بروشنی ترسیم کرد .
رسول اکرم (ص) فرمودند که یک ساعت تفکر ارزشمندتر از هفتاد سال عبادت است و
تأکید پروردگار متعال بر تفکر در آسمانها و زمین مؤید آن است که از طریق
تفکر می توان به خداشناسی رسید .
شناخت درست تفکر و روشهای آن شروعی است برای تولد دوباره و از نو آغاز
کردن،درست زندگی کردن ، لذت بردن از نعمتهای الهی و قدردانی و
سپاسگزاردنازپروردگاری است که انسان و قدرت تفکر او را آفرید .
راهکارهای ترویج تفکر خلاق
تورنسچنداصل برای ایجاد و توسعه تفکر خلاقارائهکردهاست :
۱- تفکر خلاق را از طریق توجه به عقاید جدید افراد گرامی بدارید .
۲- افراد را نسبت به محرکهای محیطی حساستر کنید .
۳- توانایی پرداختن و دستکاری اشیاو عقاید را تشویق کنید .
۴- روش علمی آزمایش منظم عقاید را یاد دهید .
۵- تحمل عقاید تازه را افزایش دهید .
۶- برای انجام دادن کارها از راههای بسیاری استفاده کنید .
۷- یادگیری خودانگیز را در افراد تشویق کنید .
۸- فرصتهایی را برای ایجاد تفکر خلاق در افراد فراهم کنید .
آنچه مهم است این است که برای ترویج تفکر انتقادی و خلاق در جامعه باید جو
فکری (عقلانی) را به گونه ای ایجاد کرد که در آن ابتدا بزرگان هر جامعهای
خود متفکر خلاق و منتقد سازنده باشند و افراد دیگر جامعه با الگو گرفتن از
آنها رفتار خلاق و انتقادی را در پیش گیرند؛بنابراین فراهم نمودن فرصت
مناسب برای بیان نظرات گوناگون در یک محیط ، شنیدن دلایل منطقی و غیرعادی
افراد و بحث دربارهآنهادرحالیکه قضاوت منصفانه و بیطرفانه صورت پذیرد،می
تواند در ترویج تفکر انتقادی و خلاق بسیار مؤثر باشد .
رابینز و هانسیکر (۲۰۰۷) برای ترویج تفکر خلاق راهکارهایی را بیان نموده اند که به ذکر چند نمونه بسنده می شود :
۱- باورهایتان را مشخص کنید . تلاش خود را بر بخشی از وجودتان که از طریق
آن دیگران را می توانید تحت تأثیر قرار دهید متمرکز نمایید .
۲- از لحن مثبت و مدبرانه استفاده کنید .
۳- موقعیت خود را بهطور واضح بیان کنید .
۴- برای حمایت از موقعیت خود دلایل قوی ارائه دهید .
۵- گفتگوی خود را با شنونده تنظیم کنید .
۶- موضوع مورد علاقه شما دارای جاذبه باشد .
۷- از منطق استفاده کنید .
البته نباید فراموش کرد که تفکر خلاق وتفکر انتقادی مکمل هم بوده وتفکر متوازن برایند هردو تفکر به عنوان نماینده نیمکره های مغز می باشند .
برگرفته از وبسایت ensani .irپریسا ایران نژاد
افراد تنبلی که مبتکر شدند
افراد تنبل همیشه برای صرفه جویی در انرژی مبتکر میشوند و دست به کارهایی عجیب میزنند.
به گزارش فارس، گاهی اوقات برخی افراد خلاقیتهایی انجام میدهند که زندگی را ساده تر میکند اما برخی افراد تنبل هم هستند که از تنبلی دست به ابتکارهایی میزنند که انسان را متعجب میکند.
این افراد تنبل نیز برای صرفه جویی در انرژی خود ابتکاراتی به خرج دادهاند که در تصاویر مشاهده میکنید.
چگونه می توان یک دایره بی نقص بدون استفاده از پرگار کشید؟
یک روش بسیار ساده و ایده آل برای کشیدن دایره این است که انگشت یا مچ یک دست را روی کاغذ بطور ثابت نگه داشته و در حالی که در همان دست مداد را گرفته اید با دست دیگر کاغذ را حول نقطه اتکا سیصد و شصت درجه بچرخانید تا دایره بطور کامل و بی نقص برای شما ایجاد شود. برای کسب اطلاعات بیشتر فیلم زیر را دانلود و مشاهده فرمایید: http://www.aparat.com/v/0kl6v
بهترین مهدکودک جهان در فوجی ژاپن
مهد کودک فوجی بشکل دایره طراحی و ساخته شده است. شکل دوار یک نوع گردش بی پایان در بالای پشت بام را برای بچه ها فراهم می کند. یکی دیگر از دلایل دوار بودن این است که بچه ها دوست دارند در محافل خودشان بصورت دوار دور هم جمع شوند. هر چه که با طبیعت کودکان سازگار هست در این مهد کودک در نظر گرفته شده است. بین کلاس ها هیچگونه مرزی وجود ندارد چون برای بچه ها محیط بسته و سکوت دلگیر کننده است. سر و صدا و نشستن بر بلندی ها و بازی با آب و بالا رفت از درخت و دویدن در این مهدکودک مجاز است و همه چیز بطور ایمن برای این منظورها طراحی شده است. http://www.irantriz.ir
شیریتوری(Shiritori) یک بازی خلاقانه ژاپنی
شیریتوری یک بازی خلاقانه ژاپنی با کلمات است که در آن بازیکنان ملزم به گفتن یک کلمه است که با حرف پایانی کلمه قبلی آغاز شود.
قوانین عمومی:
1- دو یا چند نفر به نوبت به بازی می کنند.
2- تنها استفاده از اسم مجاز است.
3- کلمات نباید تکراری باشند.
به عنوان مثال: →….. نمک → نان→ واگن→ ترازو → وانت → هلو
از این بازی سر گرم کننده برای فراگیری زبان و همچنین برای ایده یابی برای
تولید اسباب بازی های ترکیبی نظیر ساخت مسواک کودکان شبیه به گیتار و یا
اشکال دیگر استفاده می شود. این ترکیبات کاملاً تصادفی بوده و هیچگونه
اطلاعات قبلی برای آن نخواهد بود.
شیریتوری
مانند پرتاب دارت با چشمان بسته است. درست است که بسیاری از تیرها به هدف
نمی خورد اما حداقل یکی به هدف اصابت می کند که ایده ای بکر و جدید را
ایجاد می کند که ممکن است از طریق روش های مرسوم امکان دسیابی به آن میسر
نباشد. ایده هایی که از طریق شیریتوری ایجاد می شود بسیار هیجانی تر از
ایده های مبتنی بر گردآوری اطلاعات از طریق بازاریابی است.
بازی مشاعره
هم که ما در ایران بازی می کنیم دقیقا مشابه شیریتوری است و حتی سختتر هم
هست. ولی ژاپنی ها از این بازی استفاده تجاری هم می کنند که خیلی جالب است.
در
مشاعره هدف گسترش دایره حفظ و فراگیری اشعار است اما در شیریتوری بجز
اهداف یادگیری واژه ها از قدرت کلمات برای گسترش قوه خلاقیت و ایجاد نوآوری
ها نیز بطور تصادفی استفاده می شود. گاهی مکانیزم های تصادفی ما را به جهت
های سوق می دهند که از قبل برای ما غیر قابل تصور بوده است. فلذا به
نتایجی دست می یابیم که نو و بکر و ممکن است بسیار هیجانی تر از روال معمول
باشد.
مثال زیر از طریق مشارکت برخی از دوستان در شبکه اجتماعی لینکداین در یک بازی شیریتوری گردآوری کرده ام که البته هنوز ادامه دارد:
کبریت- تواضع- تسلط- طناب- بازی- یخمک- کایزن- نوآوری- یارانه- هواپیما- ابر- راهبرد- داشبورد- دانش- شهرستان – نبوغ- غاز- زاغ- غرامت- تقویم-مادر – روز – زیبا – امید- دماوند- داده کاوی- یاری- یال – لاله – هما – ایوان – نهاوند – دنیا – آرزو – وام دار – رها –آتش – شادی – یکپارچگی – ...
قصد ما از این بازی فعلاً جهتمند و تجاری و یا ایجاد نوآوری نبوده بلکه صرفاً بعنوان یک بازی سرگرم کننده با کلمات بوده که در جای خود ارزشمند است.